Historie

Het Catharinagilde en de Helmondse geschiedenis van de gilden

In 1446 bestaat de Sente Katherijnen-Bruderscappen in ieder geval wel en op 4 juli 1448 meldt een acte dat het gilde ‘kortelings’ opgericht is. Al snel kreeg het gilde grond en grondopbrengsten geschonken. Meer dan een eeuw lang komt het gilde in de schepenakten voor onder de naam Bruderscappe van St. Catharina-Barbara-Agatha. Dit is een wat ongebruikelijke combinatie. Gewoonlijk komen Catharina, Barbara en Magdalena samen voor als verpersoonlijking van geloof, hoop en liefde. De combinatie van Catharina en Agatha doet vermoeden, dat dit gilde oorspronkelijk belast werd met de organisatie van de brandbestrijding. Later is daar het “schutten” bijgekomen. Schutten wil in dit kader niet zeggen dat het gilde schiet maar dat het bescherming geeft aan outer en heerd (kerk en huis).

De geschiedenis van de schutsgilden is nauw verbonden met de landelijke en regionale geschiedenis. Tussen 1400 en 1450 komen de schutsgilden tot volle bloei. Taken als brandweer, ordebewaking en erecorps bij feestelijke gelegenheden behoorden tot hun activiteiten. De oudste schutsgilden van Helmond, het st. Jorisgilde en het st. Catharinagilde, zijn rond 1400 ontstaan. Dat is gelijktijdig met het opwerpen van een stadswal met poorten ter verdediging van de stad. Waarschijnlijk zijn deze schutsgilden wel degelijk opgricht om in voorkomende gevallen de verdediging van de stad ter hand te nemen en branden te blussen. Het Colveniersgilde is in de zestiende eeuw ontstaan. Haar voorloper, de Broederschap van O.L.Vrouw van de Zeven Weeën, was louter een godsdienstige broederschap. In de zeventiende eeuw wordt zij nog drie maal als broederschap vermeld. In 1618 is de gildenkaart van de Colveniers goedgekeurd door de heer van Helmond.

In een renteboekje van 1688 vinden wij vermeld “eenen acker gelegen in de Sandstraet op het Hockeynde”, eigendom van het gilde. Deze akker is steeds in het bezit van het Gilde gebleven; pas in 1954 werd deze akker, in verband met het gemeentelijk uitbreidingsplan, aan de gemeente Helmond afgestaan in ruil voor een stuk grond aan de Stiphoutseweg. De rente en opbrengst der gronden werd niet altijd gebruikt voor het doel waarvoor zij geschonken waren. Dit blijkt uit een “Maintenue” van 1617, waarin de Aartshertogen Albertus en Isabella het Gilde bevestigen in het recht om goederen te bezitten en renten te innen, maar in 1647 schrijft Pastoor Wilemaers aangaande het St. Catharina-altaar: “Daer bestaat van dit altaar eene broederschap die handelt gelijk die der Onze Lieve Vrouwe” n.l. dat zij evenals de Broederschap der Kolveniers de inkomsten van het beneficie jaarlijks door de keel joeg. Wij schatten in dat we deze betekenis niet nader behoeven te duiden?

In 1648 moesten ettelijke kerkmeubelen in veiligheid worden gebracht. In de lijst daarvan staat vermeld “het bilt St. Cathalin met een kastje met gelaes daervoor”. Dit betreft het houten beeldje van de Patrones. Dit beeld is verloren gegaan bij de brand van Hotel St. Lambert. Thans beschikt het gilde over een replica van dit beeldje en de kaars brandt nog maandelijks tijdens de gildevergaderingen.

Het Catharinagilde heeft een historie als het gaat om het organiseren van de zg. landjuwelen. Tijdens het landjuweel van 1901 werd het 500 jarig bestaan gevierd. In 2013 kreeg ons gilde de originele uitnodiging in handen via een bevriend gilde. Wij zijn daar heel blij mee. Lees in bijgaande link dit waardevolle historische stuk. Gilde uitnodiging 500 jarig bestaan 1901

Het laatste landjuweel werd georganiseerd in 2001 bij gelegenheid van het 600-jarig bestaan van het gilde. Dit is een enorme feestweek geweest met als slot de grote optocht van meer dan 140 gilden- en schutterijen uit geheel Nederland en Europa. Gedurende de festiviteiten hebben meer dan 40.000 mensen Helmond bezocht en deelgenomen aan de diverse activiteiten.

Het Catharinagilde is in de jaren 50 van de 20e eeuw mede slachtoffer geworden van de grote brand van Hotel St. Lambert. Daarbij verloor het gilde tal van haar bezittingen. Gelukkig kon het zilver uit de vuurzee worden gered. Door de inspanningen van de gemeente Helmond en het florerende verenigingsleven maar zeker ook tal van bedrijven in Helmond, kon het Catharinagilde weer herrijzen. Het gilde kreeg veel nieuw materiaal geschonken. Na de brand heeft het gilde lang gezworven binnen de stadsgrenzen van Helmond. Veel kasteleins heeft het gilde gehad. Zeer oude namen uit de Helmondse horecageschiedenis zijn verbonden geweest met het gilde. Zaal Drouen, Café Labro, zaal de Herberg maar zeker ook het Speelhuis en de Gaviolizaal mogen in dit rijtje niet ontbreken. Een van de grote animators van het herrezen Catharinagilde is wel Alfons Niessen geweest. Fons is ook een tijd voorzitter van kring Peelland geweest. Mede door zijn inzet is het gilde tot grote bloei gekomen. Het is geen geheim dat de gilden, in de loop van hun geschiedenis tijden van bloei, maar ook tijden van verval hebben gekend. Dat lot is ook het Catharinagilde niet bespaard gebleven. In de jaren 80 van de 20e eeuw heeft er een scheuring plaatsgevonden en traden een aantal broeders uit het gilde. Een aantal van hen, is na korte tijd, ook weer terug gekomen. Uit die scheuring ontstond het St. Sebastiaangilde. Dat gilde is nu weer een aantal jaren slapende. Tot een heling van de breuk is het tot op heden niet gekomen. Saignant detail in deze kwestie is wel dat het zilver van het St. Sebastiaangilde in bewaring is gegeven bij het bestuur van het St. Catharinagilde. Dat zilver maakt immers deel uit van een stuk van de geschiedenis van het St. Catharinagilde. Het zilver is goed opgeborgen in een bankkluis.

De Patrones H. Catharina van Alexandrië
Catharina stierf in het begin van de vierde eeuw de marteldood in Alexandrië, Egypte. Ze was een bijzonder kind: rijke ouders, begaafd meisje, geleerd en zeer mooi. Een kluizenaar vertelde haar over het christelijke geloof. Catharina liet zich dopen en ze besloot niet te trouwen. Ze was achttien toen ze zich verzette tegen de aanbidding van heidense goden en keizer Maximus (309-313) van wreedheid betichtte. In de tempel gooide zij een afgodsbeeld omver. De keizer bewees dat er enige waarheid zat in wat Catharina zei. Hij liet haar vreselijk martelen, nadat ze stand had gehouden na een gedwongen dispuut met vijftig geleerden. Deze geleerden bekeerden zich tot hte christendom. Maximus liet de geleerden de marteldood sterven. Hij liet Catharina vastbinden op een rad met scherpe messen, die haar zouden verscheuren. Catharina nam echter haar toevlucht tot gebed en zie: het rad brak. Al weerhield dat mirakel de wrede keizer er niet van om Catharina toch ter dood te brengen. Ze werd gegeseld en onthoofd. Haar lichaam werd door engelen naar de berg Sinaï gebracht en daar begraven.

Deze samenvatting bewijst dat historiciteit niet altijd nodig is om een zeer vereerd heilige te worden. Catharina is één van de volledige legendarische heiligen van wie men zich kan afvragen of er ook maar een kern van waarheid in de legende zit. Het oudste bekende verhaal over de heilige Catharina dateert uit de zesde of zevende eeuw. Toen is haar pasio (verhaal over marteldood) in het Grieks geschreven en daarna in het Latijn en verschillende volkstalen vertaald. In de middeleeuwen nam haar verering een geweldige vlucht.

Catharina is de beschermheilige geworden van o.a. theologen, filosofen, advocaten, de universiteit van Parijs, jonge meisjes en gehuwde vrouwen, wagenmakers en molenaars. Zij is een van de veertien noodhelpers en patrones van het aartsbisdom Utrecht. Haar naamdag is 25 november, een ‘lotsdag’ die niet alleen het begin van de winter markeert maar ook het weertype voor de daarop volgende tijd zal bepalen:  “Vorst op Sint-Catharina, dan vriest het zeven weken lang”. Zij wordt afgebeeld als een jonkvrouw met een kroon op het hoofd, één in de hand (ten teken van haar filosofische kwaliteiten), een zwaard en vooral het gebroken rad. Het gebroken rad is het symbool geworden van heel veel Catharinagilden in de lage landen.

afbeelding catharina

In 2013 heeft het gilde een nieuwe gildekamer in gebruik kunnen nemen. Thans is gilde gevestigd op Binderen nr. 6. Daar heeft het gilde een fraaie gildekamer in gebruik en is er sinds juli 2015 de gelegenheid tot schieten bijgekomen. Daarmee is een einde gekomen aan een lange rij van onderkomens en gelegenheden waar het gilde een verblijf heeft gehad. Bij de ingebruikname van de schutsboom in 2015 sprak Oude Deken Ron Peters niet voor niets dat er een einde was gekomen aan het nomadenbestaan van het Catharinagilde. Wat heel veel mensen nooit hadden gedacht is toch waarheid geworden. Het gilde heeft een onderkomen dat er mag zijn en een schutsboom waarmee het gilde weer jaren vooruit kan. Bij de gildekamer worden tal van activiteiten georganiseerd. DSC02662

Het gilde vergadert er maandelijks en de vendeliers oefenen iedere week de kunst van het vendelen. Daarnaast gebruiken de gildebroeders de gildekamer voor het bijhouden van het enorme fotoarchief en alles wat met het gildewezen te maken heeft. Natuurlijk gebruikt het gilde de gildekamer ook voor gezellige bijeenkomsten, lezingen en presentatieavonden. Heeft u of uw vereniging belangstelling voor een nadere kennismaking met het gilde? Boek dan een lezing in de gildekamer. Het gilde vertelt u graag wat meer over het ontstaan van het gilde, haar rijke geschiedenis en de tradities en gebruiken.
Een mailtje is voldoende. catharinagildehelmond@xs4all.nl

 

Onderstaand filmpje kwamen wij onlangs tegen op Youtube. Bekijk maar eens wat er sinds 1950 allemaal in ons gilde is gebeurd. Leuke oude beelden met gildebroeders uit lang vervlogen tijden.
Heel veel kijkplezier.

 

 

10 Comments

Leave a Reply

Your email address will not be published.

You may use these HTML tags and attributes: <a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>